Nola neurtu dementzia duen pertsona baten mina?

Behaketak dementzia duten pertsonen ongizatean duen eginkizuna.

Sindrome geriatrikoak dituzten adineko pertsonen mina ohikoa izaten da, aldaketa osteoartikularrekin (artritisa, artrosia, osteoporosia) eta beste patologia kroniko batzuekin lotuta. Minaren aurkako munduko egunaren ospakizunarekin bat eginez, pertsonen ongizatean erabakigarria den fenomeno konplexu bati buruzko gogoeta batzuk partekatu nahi genituzke, bereziki egoera mota hori hitzez adieraztea zailago dutenentzat: dementzia duten pertsonentzat.

Pentsa daitekeenez, minaren erabilera desegokiak eragin handia izango du pertsonaren gaitasun funtzionalean, bai jokabide-mailan, bai maila emozionalean; ondorioz, antsietate- edo depresio-maila handiagoak izango ditu egoera horrekin bizi denak, eta zaintzailearen gainkarga areagotuko du. Faktore horiek, jakina, bizi-kalitatea okertzea eragingo dute, bai zaintzak jasotzen dituenarentzat, bai ematen dituenarentzat.

Minak osagai sentsorial eta emozionala du, faktore fisiko, kognitibo, emozional, kultural edo ingurumenekoek modulatua. Ez daukagu halako "minmetro" moduko bat alderdi horietako bakoitzerako; horregatik, hurbilketa naturalena elkarrizketa kliniko baten bidez egiten da, eta horrek, pertsonak komunikazio-arazoak dituenean, dementziarekin gertatzen den bezala, balorazioa benetako erronka bihurtzen du.

Minaren pertzepzioa: fenomeno konplexu eta subjektiboa

Minaren atalasea aldatzen duten faktore nagusien artean honako hauek daude: loa, ulertzeko gaitasuna, parte-hartze maila, gogo-aldartea edo interakzio sozialaren maila, dementzia baten aurrean alda daitezkeen gaiak.

Gainera, literatura zientifikoaren arabera, adin aurreratuetan minaren presentziak aldakortasun handia izan dezake kokatzen garen laguntza-baliabidearen arabera. Hala, bizitegi-populazioaren kasuan, kopuruen arabera, fenomeno hori dementziarik gabeko egoiliarren % 50-60 eta dementzia dutenen % 25 izango litzateke, eta horietatik % 40 inguru ez lirateke ondo kontrolatuta egongo.

Zaintzailearen izaerak ere eragina izan dezake inguruabar hori hautemateko eta baloratzeko orduan. Hala, oro har, zaintzaile formaletan (medikuak, erizainak), minaren atalase hori areagotu egiten da, eta gaintratamendu-arriskua dago; aldiz, zaintza informalean edo familiarrean kontrakoa gertatzen da, min-atalasea murriztu egiten da eta gaintratamendu-arriskua areagotu egiten da, batez ere adinekoak bizitzan zehar min desgaitzaileko gertakariak izan baditu.

Minaz ari garenean, dementzia mota kontuan hartu beharreko beste elementu bat da. Hala, Alzheimerren eta Lewyren gorputzen gaixotasunean, minaren atalasea ez da aldatzen, mina sortzen duen estimuluarekiko tolerantzia areagotzen da, eta dementzia baskularrean eta denborazko dementzian, aldiz, aldaketak antzematen dira osagai afektiboan (emozionala).

Tratu bereizi horren adibide on bat da prozesu patologiko beraren aurrean (aldaka haustea, adibidez), dementzia duten pertsonetan ebakuntza osteko analgesia txikiagoa erabiltzen dela, eta narriadura kognitiborik ez dutenek baino heren bat morfiko gutxiago jasotzen dituztela. Irizpide-desberdintasun horren ondorioz, dementzia duten pertsonak, beren eskariak jakinarazteko orduan duten zailtasuna dela eta, min-atalase desberdinekin bizi daitezkeela susmatzen dugu, eta horrek agerian uzten du horrelako egoerak artatzen dituzten profesionalak sentsibilizatzeko beharra.

Behaketa dementziako minaren neurketa fidagarri gisa

Dementzia duten pertsonen minaren balorazioa behaketa-eskalen bidez egin behar da (aurpegiko adierazpena, ahozkoa, gorputz-mugimenduak, interakzioak); horretarako, hainbat eskala ditugu, hala nola PACSLAC, DOLOPLUS, NOPPAIN edo horietako guztietatik baliotsuena den PAINAD eskala (Pain Assessment in Advanced Dementia). Tresna horrek subjektibotasun handia izan arren, mina kuantifikatzeko eta hainbat esku-hartze egin ondoren aldaketak monitorizatzeko aukera ematen du. Gainera, aurpegia aztertzeko hainbat aplikazio informatiko garatu dira, eta horrek, jokabide-adierazle jakin batzuekin batera, nolabaiteko fidagarritasuna bermatzen du. Balorazioari dagokionez, gogoan izan behar da garrantzitsua dela jarduera fisikoa atsedenean eta egin ondoren egitea, eragin mekanikoa baztertzeko.

Esku-hartzeei dagokienez, lotutako onuren eta arriskuen balantze jarraitua egin behar dugu; izan ere, dementzia duen pertsonak bigarren mailako ondorioak izan ditzake zenbait medikamenturen aurrean, hala nola analgesikoen (antiinflamatorioak, opiazeoak, konbultsioaren aurkakoak) edo interakzio medikamentudunen kasuan (bereziki opiazeoekin edo laguntzaileekin psikofarmakoak), baina horrek guztiak ez du ondorio geldiarazlerik eragiten baloratzailearengan.

Oinaze kontrolatu baten aurrean, zentzuzko denbora baten ondoren, analgesikoen mailakako deseskalada bat hasi behar da, mina sortzen duen kausak benetan jarraitzen duen identifikatu ahal izateko; izan ere, bertan ez badago, ez du zentzurik balizko albo-ondoriorik jasateak. Minaren maneiuak holistikoa izan behar du, ez bakarrik ikuspegi farmakologikoarekin, baizik eta mina arintzen duten esku-hartze ez-farmakologiko guztiak aprobetxatuz eta pertsonaren oinarrizko erosotasun-beharrak betez (elikadura, higienea, heste-erritmoa, diuresia, tenperatura, loa).

Dementziaren fase aurreratuetan, non helburua aringarria den eta ahalik eta erosotasun handiena lortzea den, aldian-aldian balorazio bat egin beharko genuke, batez ere bizitzaren amaierako uneetan, ahalik eta bizitza- eta heriotza-kalitate handiena bermatzeko.

Aurreko guztiagatik, balorazio geriatriko integrala ezinbestekoa da, esku-hartzeak laguntza-helburuetara egokitzen laguntzen baitigu, pertsonarekin eta haren zaintzaileekin adostasun errealista eta dinamikoa ezarriz.