Gauzak ahaztu egiten zaizkit...

Distraituta nago, ez dut izenik gogoratzen, komunikatzeko hitzak nekez aurkitzen ditut, edo inoiz desorientatu egin naiz. Gaur, pazienteek arrazoi horiengatik kontsultatzen gaituztenean iristen zaizkigun diagnostikoei buruz hitz egin nahi dizuet.

Mediku geriatra izateko formakuntzan nintzen bitartean, oroimena eta jokabidea beti izan ziren deigarriak niretzako. Barne mediku egoiliarra zarenean eta ospitaleko hainbat zerbitzutan txandakatzen zarenean edo larrialdietan zaudenean, memoria-akatsak, deliriuma eta dementzia gai-zerrendan daude. Horiek bereiztea, identifikatzea eta tratatzea da espezialitate hau, psikogeriatria, erronka bat izatea gauzatzen dutena. Harrigarria da nola garunak halako ezusteko egoerak ekar diezazkizukeen, eta ez bakarrik sintoma horiek dituenari, baita familiari ere, ez baitu ulertzen zer gertatzen ari den.

Hiru egoera posible bururatzen zaizkit:

1. Alde batetik, senide bat edo gure gertuko pertsona bat modu inkoherentean hitz egiten hasten den kasuak daude, lehen aldiz eta aldez aurretik abisatu gabe. Orduan burura etortzen zaizkigun pentsamenduak hauek dira: zer gertatzen da? Sendatuko da ala betiko da? Baina... bera ondo bazegoen, inoiz ez zitzaion horrelakorik gertatu, zergatik gertatzen zaio orain?
2. Bestalde, bide ezezagun batean lehen urratsak ematen hasten garen kasu horiek daude. Memoria-akats txikiak sumatzen hasten gara, unean unekoak eta oso sotilak. Gauza txikietan huts egin dezakegu, bizi ditugun elkarrizketa eta egoera berri batzuk ez gogoratzea. Galdetzen hasten gara ea adinaren kontua izango den eta gu bezalako batentzat espero denaren barruan dagoen, edo medikuarenera joan beharko genukeen, agian normala ez delako.
3. Azkenik, bide luzea egina dutenak daude, askotan gogorra izan daitekeena eta egiteko batere erraza ez dena. Bide horretan, sentimendu asko ditugu tartean, eta gure senidea autonomia galtzen ikusten dugu pixkanaka. Azken ospitaleratzea izango al da? Nola geldituko da honen ondoren?

Hauek dira gure ondoan dagoen pertsona edo geure burua huts egiten hasten dela konturatzen garenean egin ditzakegun galderetako batzuk.

Askotan, oroimena ez da lehenengo lekuan kaltetzen; jokabidea, hizkuntza, hizkuntzaren ulermena, animoa, loaldia, baita nortasuna ere izan daiteke.

Denok berdin zahartzen gara?
Garunaren zahartzeaz hitz egiten dugunean, oso prozesu konplexua dela jakin behar dugu, eta aldakortasun handia dagoela, kanpoko (adibidez, giroa) zein barneko (adibidez, genetika) hainbat faktoreren elkarreraginaren ondorioz.

Normala al da zahartzen zarenean memoria galtzea?
"Zure aitak 90 urte ditu, zer espero duzu..." "80 urte ditu eta burua pixka bat joaten zaio, baina normala da adin horretan" horrelako esaldiak egunero entzuten ditut, bai pazienteen senideen aldetik, bai medikuen aldetik. Eta egia esan...

Galderari erantzunez: ez, ez eta ez. Hau asko azpimarratzea gustatzen zait. Zuzenena litzateke esatea ohikoa dela adineko pertsonengan memoria-akatsak ikustea, baina horrek ez du esan nahi normala denik eta, beraz, garrantzirik eman behar ez zaionik.

Argi dago adin horretan maiz gertatzen direla asaldurak, eta ezohikoena aparteko zahartzaile edo erresistentetzat hartzen ditugun pertsona horiek direla. Gaur egun zortzi urte dituzten pertsonak, lanean, sariak irabazten, liburuak idazten, zinema egiten eta abar jarraitzen dutenak.

Baina badira erresilientzia erakusten duten hainbat pertsona ere (egoera txarretan egokitzeko gaitasuna). Pertsona horiek, burmuinean kalte bat dutenean, garuna egokitzeko gai dira, eta haien errendimenduak ez du eraginik eguneroko bizimoduan.

Zeri deitzen diogu Memoriaren Kexa Subjektiboa?

Kontsultarako arrazoi oso ohikoa da. 60 urtetik gorako pertsonak izaten dira kontsultara joaten direnak, eta oroimen-galerak eta adin bereko pertsonek baino errendimendu txikiagoa dutela uste dutela esaten dute.

Denboran errepikatzen den kezka izaten da, baina sotila da, hitzordu edo albiste garrantzitsuak ez baitira ahazten.

Kontsultan, balorazio neuropsikologikoaren emaitzak normaltasunaren barruan daude. Hala ere, beti gomendatzen dugu urtean behin kontrol bat eramatea, edo lehenago, senideren batek okerren bat hautematen badu.

Hori gertatzen bazaigu, bada garaia aktibo egoten hasteko, ez bagaude, eta gomendio batzuk jarraitzeko, aurrerago azalduko ditugunak.

Zer da narriadura kognitiboa?
Sindrome bat da (zeinuen eta sintomen multzoa), eta oroimena eta/edo pertsonaren beste funtzio kognitibo batzuk galtzea du ezaugarri. Pazienteak egiazta dezake eta senideak/zaintzaileak berretsi.

Kasu honetan, miaketa neuropsikologikoko probak egitean, emaitzak espero baino txikiagoak direla ikusten dugu. Aitzitik, funtzionaltasuna mantendu egiten da. Funtzionaltasunaz ari garenean, pertsona eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak (dutxa, jantziak, garbitasuna, janaria) eta/edo jarduera instrumentalak (dirua, erosketak, medikazioa, sukaldea, etab.) egiteko autonomoa den ala ez esan nahi dugu.

Diagnostiko zehatz batera zehaztasun handiagoz iritsi ahal izateko proba gehiago egiteko unea da hau, tratamendu espezifiko bati ekiteko, halakorik balego.

Eta Dementzia...
Narriadura kognitiboa deritzon funtzio kognitiboen galera progresiboaren eta pazientearen funtzionaltasunaren galeraren batura litzateke.

Kasu honetan, esplorazio neuropsikologikoan errendimendu txikia objektibatzeaz gain, eguneroko bizitzako oinarrizko jardueretan eta jarduera instrumentaletan autonomia galtzen da, eta jarduera horiei eragiten dieten lehenak dira.

Narriadura kognitiboan, dementzietan, jokabide-aldaketetan eta tratamenduetan sakonduko dugu aurrerago argitaratu dugun beste argitalpen batean.

Sarreraren jatorrizko iturria: https://www.casageriatra.com/blog