Nola neurtu dezakegu dementzia duten pertsonen ongizatea?

Ongizatea bezalako hitz subjektiboak zehazteko zeregin korapilatsuari aurre egin behar diogunean, beren esperientzia zein den jakinarazteko gai ez diren pertsonen kasuan gure esku dauden beste aukera posibleak ere aztertu behar ditugu. Gizakiok, analisi-makina handi bat dugu eta batzuetan ez diogu beharreko erabilera ematen. Behaketaz ari gara. Baliozkoa izan dadin, zer eta nola behatu sistematizatzen lagunduko diguten tresnak behar ditugu, eta behatutakoa nola aztertu eta ondorioak atera behar ditugu.

Behaketa-makina horrek, bestalde, subjektibotasunak ditu, eta horien artean behatzeko erabiltzen dugun BEGIRADA azpimarratu dezakegu. Beraz, behaketa-ebaluaziorako tresnei begirada zehatza eman behar diegu, aurkitu nahi duguna bilatzen laguntzeko. Zer ezagutu nahi dugu pertsona horiei buruz? Zer informazio behar dugu?

Zentzu horretan, ongizatea bezain ukiezina den zerbait behatzeko beharretik abiatzen gara, oinarrizko premisa batetik abiatuta: Ongizatea ez da ondoezina kentzea soilik, haratago doa. Begirada horrek ulertzen laguntzen digu behatu nahi duguna ez dela adierazle jakin batzuen falta (min-keinuak, kezka fisikoa), baizik eta beste batzuen presentzia (irribarrea, hitz-jario positiboak, elkarrekintza egokiak).

Dementzia duten pertsonen ongizatearen kontzeptuaren ebaluaziora hainbat hurbilketa daude. Ebaluazio-eskala gehienek, ordea, Bizi-kalitatea aztertzen dute, kontzeptu zabalagoa baita. Bi kontzeptuek, bizi-kalitateak eta ongizateak, arazo kontzeptualak eta zailtasun metodologikoak dituzte dementzia duten pertsonen ebaluaketak jasotzeko.

Desde el panorama actual de cambio de modelo de apoyos y cuidados de larga duración, hacia el Modelo de Atención Centrada en la Persona (ACP), surge la necesidad de crear un instrumento que permita evaluar el bienestar de personas con demencia que viven en entornos donde se desarrolla ACP.

Iraupen luzeko laguntza eta zainketen eredua Pertsonan Oinarritutako Arreta Eredura (ACP) aldatzeko egungo egoeratik, ACP garatzen den inguruneetan bizi diren dementzia duten pertsonen ongizatea ebaluatzea ahalbidetuko duen tresna bat sortzeko beharra sortzen da.

Testuinguru honetatik abiatuta, Matia Fundazioan behaketa-tresna bat sortzea eta balioztatzeko helburua hartu genuen, ingurune fisikoak eta sozialak dementzia duen pertsonarengan dituzten ondorioak eta haien ongizatean nola islatzen diren nabarmentzeko.

Hausnarketa-prozesu baten ondoren, eta diziplinarteko talde batek elkarrekin sortu ondoren, hura bideratzeko eta baliaztatzeko fasearen ondoren, Ongizate Adierazleen Zerrenda (LIBE) sortu genuen:

• Behaketazkoa, laburra eta erabiltzeko erraza, hainbat diziplinatako profesionalek erabil dezaketena.
• Berme psikometrikoak dituena.
• Bereziki ACPren ikuspegitik diseinatua.
• Egoitza-zentroetan bizi diren dementzia duten pertsonen ongizate-adierazletzat hartzen diren jokabideen behaketa sistematizatzen laguntzen du.

Laburbilduz, zer da LIBE?

Dementzia duten pertsonen ongizate-adierazpenekiko sentikorra den tresna bat da, horietan duen eragina ezagutzeko sortua. Bai haien ingurumena, bai haien inguruan sortzen diren praktikak ezagutzeko.

LIBEk ingurune egoki batek dementzia duten pertsonei eskaini beharreko alderdiak behaketan ebaluatzen laguntzen du:

• Aukeratzeko opzioak.
• Beste pertsona batzuekin elkarreragiteko aukera egokiak.
• Ingurunearekin elkarreragiteko aukera egokiak (jarduera).
• Gainera, aukera horiek ongizatearen adierazpen emozionalean islatu behar dira. Eskala sortzeko eta balioztatzeko prozesua zehatz-mehatz ezagutzeko eta erabili ahal izateko, ondorengo esteketan balidazioaren jatorrizko artikulua aurki daiteke, baita tresna eta erabilera-gida ere.

Eta zuek, animatzen al zarete laguntzen duzuten pertsonen ongizatea neurtzera?