Nora zoaz, Bakardadea? Konplexu eta ñabarduraz beteriko fenomeno baterako hurbilketa kontzeptuala

Gaurkotasuneko gai nagusietako bat Bakardadea da, bai ikuspuntu akademikotik, bai sozialetik. Azken urteotan garrantzia hartu eta komunikabideetan presentzia hartzen doan fenomeno batetaz ari gara. Normalean, gure lagun bakardadeari drama eta sentsazionalismoaren dosi bat gehitu ohi zaio, eta horrek, behin baino gehiagotan, sentimendu hori epidemia batekin parekatzen laguntzen du. Azken finean, gure bizitzako beste alderdi sozial bat sanitarizatu eta medikalizatze aldera beste pauso bat.

Ikuspegi hau, nolabait ere, bakardadearen eta osasun txarraren arteko kausa-erlazioa adierazten duten hainbat azterlanetik dator. Hala ere, Christina Victor edo Nicole Valtorta bezalako egileen planteamenduak erreferentziatzat hartuta, kausalitate hori ez dirudi hain argi dagoenik. Beraz, galdetu beharko litzateke ea bakardadeak eragiten dituen osasun-arazoak edo alderantziz, nire osasun txarrak eraman ote nauen bakartasunera. Atzeraelikatzen den bi norabideko harremana al da? Gaur egun erabiltzen ditugun datuak ez dira eztabaidaezinak, eta, beraz, ezin dugu baieztatu zerk zer eragiten duen.

Nolanahi ere, bakardadeak "hil" egiten duela da gainditzen den mezua, eta horrek sinplifikatu egiten du eragile guztien erabateko lanketa eskatzen duen errealitate konplexu bat, eta pertsonen ibilbide psikologikoak, biologikoak eta portaerazkoak bezalako funtsezko alderdiak kontuan hartu beharko lituzkeena.

Bakardadeaz ari garenean kontuan hartu beharreko beste faktore bat izen beraren azpian askotariko errealitateak aipatzen direla da. Horrela, gizarte-harreman nahikorik ez duen egoera objektibo edo behagarria deskriba dezakegu, pertsona bat bakarrik bizi den etxe motari buruz hitz egin dezakegu, bakarka denbora asko pasatzen duten pertsonei buruz hitz egin edo bakardade-sentimendua bezala ezagutzen den hurbilketa subjektiboago bati erantzun diezaiokegu.

Alderdi horien arteko harremana konplexua da; izan ere, gizarte-ehuna izateak ez du esan nahi konfiantza-harremanik dagoenik edo bakardade-sentimendurik ez dagoenik; era berean, bakarka bizitzeak ez dakar zuzenean gizarte-harremanik ez izatea edo pertsona bakarrik sentitzea. Izan ere, hizkuntzaren erabilera zehatzagoa eskatzen duen aho-korapiloa dirudi, errealitate desberdinak behar bezala erakutsiko dituena; izan ere, termino horiek erraz erabiltzen dira trukatu ahal izateko moduan, eta horrek zaildu egiten du bakardade desberdinei behar bezala heltzea.

Honi egoera horiek gertatzen diren gizarte eta kulturen ezaugarri idiosinkronikoak gehitu behar zaizkio, eta horiek eragina dute emandako esanahietan eta egindako interpretazioetan, eta, ondorioz, norbanakoaren esparruko eta haren gizarte-kudeaketako pertzepzio subjektiboan.

Bakardadearekin lotuta sortzen ari den alarma sozialak gaur egungo joera soziodemografikoekin du zerikusia, bizikidetza-eredu bakartiagoekin lotuta baitaude, batez ere gizarte garatuenetan, horietan gero eta herritar gehiago bizi baitira bakarrik. Fenomeno honen gorakada adin oso aurreratuetan ere gertatzen ari da, eta bizitzako etapa horretan autonomiaren, independentzia pertsonalaren eta erabakiak hartzearen gizarte-balioa handitzearekin lotzen da, nahiago baitute etxean bizitzen jarraitu, mendekotasun-egoera posibleetan ere. Horren ondorioz, hainbat herrialdetako arduradun politikoek esku hartzeko planak eta estrategiak diseinatu behar dituzte, egoera horiei erantzuteko.

Hala ere, etengabe bonbardatzen gaituzten diskurtso alarmista honek zahartzaroari lotutako estereotipo negatiboak mantentzea edo, are gehiago, adinekoek beren gain hartzea laguntzen du. Era berean, onarpen horrek profezia autobetetzeraino edo ekintzarik ezara eraman dezake, bakardade-sentimendua zahartzaroari dagokion zerbait dela ziurtzat emanez, saihestezina den zerbait, eta horrek gure egoera hobetzeko edo zailtasunak kudeatzeko edozein saiakera bertan behera uztea eragiten du, baita hasi aurretik ere.

Horregatik guztiagatik, garrantzitsua da fenomeno honi buruzko komunikazioa zaintzea eta zahartzaroko bakardadearekin lotutako estereotipoak desmuntatzen jarraitzea. Honi buruzko diskurtso neutro baten bidez, eta bakardadearen esanahiaren karga kulturala betikotzea saihesten saiatuz, pertsonei fenomeno honi modu egokiagoan kudeatzen lagunduko dieten ekintza indibidualak eta komunitarioak bilatzen lagunduko dugu.

Hausnarketa hauen ondorioz, bakardadea modu multidimentsionalean hartu duen proiektu bati ekin diogu, kontzeptu horri buruzko ezagutza sakonagoa sortzearen alde eginez, Gipuzkoan zahartzen ari diren pertsonen artean ikuspegi ezberdinak kontutan hartuko dituen abordatze desberdin eta eraginkor baterantz aurrera egingo duena.

Hurrengo emanaldietan, gaur egun eta, bizi dugun egoera ezohikoaren arabera, are eta konplexuagoa den dimentsio berezia hartzen duen fenomenoan sakontzen jarraituko dugu. Izan ere, COVID-19aren krisiak, aurretik zeuden baldintzak edo egoerak areagotu ditu, etxean behartutako isolamendu sozial batekin, munduarekin eta inguruko pertsonekin dugun harremana erabat aldatzen duena, errutinak astinduz, harremanak eta laguntzak mugatuz, eta, beharbada, bakartasun-sentimenduak edo -pertzepzioak elikatuz, besteak beste.