Konfinamendu gutxiago eta komunitate gehiago: adinekoei arreta emateko eredu berri baterantz

Fernando Fantova ikerlari eta Gizarte Zerbitzuetako aholkulariaren esanetan, pandemia globala "estres-proba bat da gure gizarteetako mekanismo eta gailu guztientzat". Era berean, bere jarraitzaileei ohituta gaituen argitasunarekin, krisi honek egoitzako arreta sistemaren ospeari kalte handia egiten diola adierazi du (zentro horietan hiltzen ari diren pertsonen kopuru handia dela eta).

Zalantzarik gabe, koronabirusaren krisiaren ondorio sozialek larrialdi plus bat gehitzen diote jada premiazkoa zen zerbaiti: azken urteotan "zainketen krisia" deitu izan den horri ekiteari eta aurre egiteari. Adierazpen horrekin, biztanleria-sektore zabalei (adinekoak, desgaitasuna duten pertsonak, haurrak, gaixoak, etab.) arreta emateko eredu tradizionalean sortutako pitzadura aipatzen da.

Gure gizartean, afektuzko eta/edo betebehar moraleko arrazoiengatik, berez etxekoa den kontu bat eta bere baliabideekin (merkatuaren laguntzarekin – ahal duenak – edo sektore publiko txiki bateko laguntzak batuz – beti mugatuak eta oso baldintzatuak –) familia bakoitzak (batez ere emakumeek) konpondu beharreko gai bat da zaintza. 

Jarraibide honetan pitzadura bat ireki da (faila handi bat), hainbat motatako eta irismeneko indar-bektoreen ondorio dena: soziodemografikoak (bizi-itxaropena eta jaiotza-tasa txikia, biztanleriaren zahartzea, etxeen osaeran izandako aldaketak), sozio-laboralak (familien barruko rolak birdefinitzea, etxean zaintzeko emakumeen eskuragarritasuna murriztea), kulturalak (indibidualizazio-prozesuak, erantzunkidetasunik eza) eta jakina, politiko-ekonomikoak (murrizketa sozialetarako politika neoliberalen hedapena, zerbitzuen politika publikoetarako baliabideen murrizketa).

Egoera konplexu honek zaintzak kanporatzera eraman ditu familia asko, eta, jakin gabe, munduko arreta-kateetan (atzerriko zaintzaileak) edo finantza-zirkuitu globaletan (inbertsiorako nazioz gaindiko funtsak) sartutako zerbitzuetara jo dute, "Globalizazioaren eta asistentziaren merkantilizazioaren" bi adierazpenen bidez.

Modu itxaropentsuan, azken urteotan hainbat eta hainbat ekimen berritzaile aztertu dira hainbat eremutan gertatu diren aldaketek bultzatutako beste zainketa mota batzuen eraikuntzan: soziala (kolektibo ahulek edo mendekoek beren premiei erantzun sozialak ematen parte hartzeko eskaerak), teknologikoa (osasuna eta ongizatea monitorizatzeko aurrerapenak, zerbitzuak telematikoki emateko eta etxe seguru eta erosoak gaitzeko), kontzeptuala (pertsona ardatz duen arreta-eredu bat aldarrikatzea, osasunaren osagai sozialak aitortzea, komunitate-loturei begirada biziberritzea), politikoa (lege-aurrerapenak eta autonomia eta gaitasuna sustatzeko estrategiak definitzea) eta antolaketa (giza hauskortasunari eraginkortasunez heltzeko, komunitatean errotuta dagoen ikuspegi soziosanitario integratu eta integral baten eskakizuna).

Hor kokatu behar da egoitza-arretaren eredu berriari buruzko berehalako eta beharrezko eztabaida. Egoitzei buruzko hausnarketa politiko, instituzional eta, zorionez, mediatikoa, ez da zentratu behar ostatu hartutako pertsonen araberako osasun-langileen ratioan. Honek testuingurua ahaztea ekarriko luke (zaintza-eredu berriak), diagnostikoa desitxuratzea (arazoa ez da logistikoa, kontzepziokoa baizik) eta planteamenduan huts egitea (instituzionalizazio gehiago, segregazio gehiago, "konfinamendu" gehiago).

Eztabaidak zahartzaroari begiratzeko eta birbideratzeko moduari heldu behar dio, estigmatizazio eta paternalismoetatik urrun; nola erraztu pertsonek beren etxean, beren loturekin, beren sare sozialekin (eta behar denean bizitoki alternatibo bizigarri, osasungarri, ireki eta elkarbizitzakoetan) beren bizi-proiektuak diseinatzea; Nola eraiki merkatuko logiketatik kanpoko aliantza publiko-pribatuak, oraintsuko erabaki politiko batzuetan nagusi izan direnak; nola antolatu gizarte- eta osasun-sistemak pertsonen bizi-kalitatea bermatzeko bizi nahi duten tokietan (etxean); nola ahalbidetu pertsonei, Oliver Sacksen hitzetan (En movimiento, 2015 bere liburuan), "bizitza atsegina eta zentzuzkoa izan dezakete, laguntza-sistemekin, komunitatean parte hartuz, beren buruarekiko errespetua sentituz eta besteek errespetatzen dituztela sentituz".

Hausnarketa- eta plangintza-ariketa hau, azken batean, galdera bakar baten inguruan bideratu behar da: erdigunean pertsona nola jarri.

Eztabaida termino horietan planteatzen ez bada, "Zaharrak giltzapetzeko", duela gutxi Mary Beardek (El País, 2020ko maiatzaren 17a) esan bezala, politika edadistak bultzatuko dira, beharrezkoa den hausnarketa bat saihestuko da pertsonek gure bizitza osoan eman dezakegunari buruz, eta berreraiki nahi den sistema sozioekonomikoarentzat soilik garrantzitsua den irizpide bat gailenduko da: "Komenientzia hutsa".

Jatorrizko iturria: Cuadernos para la reconstrucción económica y social