23.01.2023
- Estrategia hamaika proiektu traktoretan oinarritzen da, bost ardatz sustatzeko: herritartasun aktiboa, trantsizioak eta bizi-proiektua, autonomia eta hauskortasuna, arreta eta zaintza, eta ikerketa eta berrikuntza
- Artolazabal sailburuak nabarmendu du estrategiak ikuspegi-aldaketa bat barne hartzen duela, zahartzea zer den beste modu batera ulertzeko.
- 2020an, EAEko herritarren % 22,5ek 65 urte edo gehiago zituen, eta, aurreikuspenen arabera, 2060an Euskadin laurogei urteko biztanleriaren pisua egungoaren bikoitza izango da.
- Matia Institutuak estrategia berri honen prestaketan parte hartu du eta hiru proiektu eragile koordinatzen ditu: Euskadi Lagunkoia, Helduak Zabaltzen eta Zahartzeari eta Zaintzari buruzko Luzetarako Azterlana
Gasteiz, 01//2023
Beatriz Artolazabalek, Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak, gaur goizean aurkeztu du Adinekoekiko 2021-2024 Euskal Estrategia, legegintzaldi honetako estrategia nagusia. Adinekoentzako politiken eragile diren hainbat eragilerekin batera egin du, eta, bereziki, Euskadiko Adinekoen Batzordea osatzen dutenekin. Euskadiko Elkarrizketa Zibilerako Mahaiko batzorde parte-hartzailea da, adinekoentzako politika publikoak eraikitzen ditu eta adinekoak ordezkatzen dituzten elkarteek osatzen dute.
Legegintzaldi honetan, zuen laguntzarekin, zahartze aktiboaren kontzeptutik bizitza osoko formulazio berrira igaro gara, sailburuak aitortu dienez. Funtsezkoa izan da zahartze aktiboa bizitza osoaren ikuspegian txertatzea, bai autonomoentzat, bai gero eta laguntza eta zaintza handiagoak behar dituztenentzat. Zahartzea zer den ulertzeko modu desberdin batean oinarritzen den ikuspegi-aldaketa. Izan ere, azpimarratu duenez, bizitza oso hori lortzea, neurri handi batean, pertsona bakoitzaren oinarrizko premiak asetzearen mende dago, bere aniztasun eta heterogeneotasunetik, bere gaitasun pertsonal, baliabide, muga eta gaitasun fisiko aldakorren arabera.
Ikuspegi berri horretatik abiatuta, Eusko Jaurlaritzak Adinekoeiko 2021-2024 aldirako Euskal Estrategia berria egin du. Adinekoei begiratzen dien hirugarren estrategia da, eta funtsezkoena eta osatuena da. Izan ere, apaltasunez, erakunde bat osatzen dutenen kontseilura jo dugu, eta, aldi berean, Euskadiko Adinekoen Batzordearen Estrategia honen trakzio-proiektura. Izan ere, kontseilu hau osatzen duten elkarteak (Euskofederpen, Lares, Agijupens, Nagusiak, Las Cuatro Torres, Helduak Adi, Secot, Nagusilan) eragile aktiboak izan dira proiektu berri honen lanketan.
Adinekoekiko estrategia hori zahartze-prozesuari heltzeko eredu berri bat sortzeko beharrean oinarritzen da, adinekoen protagonismo aktibotik abiatuta. Horretarako, printzipio hauek bete behar dira: berdintasuna, aniztasuna, ekitatea, autoerrealizazioa, baterako sorkuntza eta belaunaldien arteko elkartasuna. Horietan oinarrituta, euskal estrategiak bost esku-hartze ildo ditu, helburu hauek dituztenak:
- Herritartasun aktiboa sustatzea, eskubideetatik, partaidetzatik eta komunitate lagunkoietatik abiatuta;
- Trantsizioak eta bizi-proiektuaren garapena erraztea;
- Autonomia aurreratzen, prebenitzen eta sustatzen laguntzea;
- Zaintza sozialen politika eta iraupen luzeko zainketen eredu berri baterako trantsizioa sustatzea; eta
- Ikerketa eta berrikuntzatik eta silver economyaren sustapenetik ezagutza sortzea.
Esku hartzeko ildo horiek hamar bat proiektu traktoretan gauzatzen dira, horietako batzuk dagoeneko martxan daudenak, eta bost ardatzetan egituratzen dira:
- I. ardatza. Herritartasun aktiboa
- II. ardatza. Trantsizioak eta bizi-proiektua
- III. ardatza. Autonomia eta hauskortasuna
- IV. ardatza. Arreta eta Zainketak
- V. ardatza. Ikerketa eta berrikuntza
Proiektu hauek dira: Euskadiko Adinekoen Batzordea; Helduak Zabaltzen; Agenda Nagusi; Euskadi Lagunkoia; Altxor; Bizitza Betea; betiON; gizarte-zainketen politika; Zaintza Lurraldea; zahartzeari eta zaintzari buruzko luzetarako azterlana; eta NEXT-CARE proiektua.
'Bizitza luzearen iraultza' datuetan
Sailburuak azaldu duenez, bizitza-luzeraren iraultza deiturikoa Euskadik XXI. mende honetan hartu behar duen eraldaketarik garrantzitsuenetako bat da. Zahartzaroa definitzeko modua, bizitza ulertzeko eta planteatzeko modua, baita osasun- eta gaixotasun-ereduak ere, eraldaketa bizkorrak jasaten ari dira.
2020an 65 urte eta gehiagoko 499.432 pertsona zenbatu ziren Euskadin, hau da, biztanleria osoaren % 22,5. Horietatik 157.950 80 urtetik gorakoak ziren, biztanleria osoaren % 7,1 eta 65 urtetik gorako biztanleriaren % 30,7, Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE) datuen arabera.
Gainera, Eustat - Euskal Estatistika Erakundeari erreparatuz gero, jaiotzako bizi-itxaropena igo egin da: 1975-1976 aldian, gizonen bizi-itxaropena 69,6 urtekoa izan zen, eta emakumeen bizi-itxaropena 76,9 urtekoa; 2018-2019 aldian, aldiz, emakumeena 80,8 urtekoa eta 86,6 urtekoa izan zen.
Aurreikuspenen arabera, 2060rako Euskadin laurogei urteko biztanleriaren pisua egungoa baino bi aldiz handiagoa izango da eta biztanleria osoaren % 15,6 izango da. Urte horretarako, adineko biztanleriaren ia erdiak 80 urte baino gehiago izango ditu. Eta are nabarmenagoa izango da ehun urteko biztanleriaren hazkundea. Hala ere, kontuan hartu behar da 65 urtetik gorako biztanleriaren pisua murrizten hasiko dela 2060rako, baby boomaren kohorteak eta ondorengo belaunaldien tamaina txikiagoa igarotzeko arrazoi gisa. Beraz, nahiz eta, oro har, adineko biztanleriaren pisua jaitsi egingo den, nabarmen handituko da adin aurreratuagoko biztanleria.
Zahartzearen beste ezaugarri bat emakumeen nagusitasun handiagoa da, adin guztietako gizonen heriotza-tasa handiagoak eta emakumeen bizi-itxaropen handiak eraginda.
Estrategia horren bidez, Euskadin dauden adinekoen aniztasun handiari arreta eta laguntza eman nahi zaie: gazteenetatik zaharrenetara, aktiboenetatik zainketa-beharrak dituztenetara. Kontuan hartuta Euskadiko adinekoen % 80 autonomoak direla.
